7153 sayılı “Çevre Kanunu Ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile 2872 sayılı Çevre Kanunu’na “Depozito” başlıklı Ek Madde 12 eklenerek depozito uygulamasının 1/1/2021 tarihinden itibaren zorunlu olacağı düzenlenmiş, 30.12.2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 7261 sayılı “Türkiye Çevre Ajansının Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile depozito uygulamasının zorunlu olacağı tarih 01.01.2022 şeklinde değiştirilmiştir.
Son halinde 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun Ek 12. maddesi aşağıdaki şekildedir:
“Depozito
Ek Madde 12- (Ek:29/11/2018-7153/8 md.)
Çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla Bakanlık, belirleyeceği ambalajlar ve ürünler için depozito uygulamasını 1/1/2022 tarihinden itibaren zorunlu tutar. Bu doğrultuda, depozito kapsamındaki ürünlerin satışını gerçekleştiren satış noktaları depozito uygulaması toplama sistemine katılım sağlamakla yükümlüdür.
Depozito sisteminin uygulanmasına yönelik usul ve esaslar ile sisteme ilişkin teminatlar ve ücretler Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
(Ek fıkra:24/12/2020-7261/19 md.) Zorunlu depozito uygulamasına tabi tutulan ürünlerin üreticileri, ithalatçıları ve piyasaya sürenleri ile depozito kapsamındaki ürünleri tüketicilere/kullanıcılara sunan toptan ya da perakende satış birimleri; depozito sisteminin kurulması, işletilmesi ve izlenmesine yönelik idari, mali ve teknik yükümlülüklerini yerine getirmek zorundadırlar.”
Bu kapsamda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ve diğer ilgili Yönetmeliklere dayanılarak “Yeniden Kullanılabilir Ambalajlar İçin Depozito Sistemi Uygulamalarına İlişkin Usul Ve Esaslar” çıkarılmıştır. Yönetmelikte ve Esaslarda belirtildiği şekilde gerekli uygulamaların hayata geçirilerek bu tarihe kadar sisteme dahil olunması gerekmektedir.
26.06.2021 tarihinde yürürlüğe giren Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nin 5. maddesinin 10. Fıkrası
“1/1/2022 tarihinden itibaren, tek kullanımlık satış ambalajlarıyla piyasaya sürülen insani tüketim amaçlı içecekler öncelikli olmak üzere ambalajlı ürünlerin zorunlu olarak sadece depozito yönetim sistemi kapsamında piyasaya sürülmesine yönelik değerlendirilmesi esastır. Zorunlu depozito uygulaması kapsamının belirlenmesinde; ambalajın türü ve kullanım özellikleri, piyasaya arz koşulları ve zorunlu depozito uygulamalarının altyapısı ve işletim esasları dikkate alınır.” şeklinde,
“Zorunlu depozito uygulamaları” başlıklı 17. maddesi,
“ İnsani tüketim amaçlı içeceklerin piyasaya sürülmesinde kullanılan cam, polietilen teraftalat (PET) türünde plastik ve alüminyum türünde metal malzemeden yapılmış olan tek kullanımlık satış ambalajları öncelikli olmak üzere bu Yönetmelik kapsamında piyasaya sürülecek ambalajlar için 1/1/2022 tarihinden itibaren depozito yönetim sistemine katılım zorunluluğu getirilmesine yönelik değerlendirme ve düzenlemeler Ajans tarafından yapılır.” şeklindedir.
Bu kapsamda, öncelikli olarak polietilen teraftalat (PET) türünde plastik ve alüminyum türünde metal malzemeden yapılmış olan tek kullanımlık içecek ambalajları için depozito zorunluluğu bulunmaktadır.
Depozito sisteminin uygulanmasında uyulacak esaslar Bakanlıkça belirlenmiş, bu doğrultuda “Yeniden/Tekrar Kullanılabilir Ambalajlar İçin Depozito Sistemi Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar” yayımlanmıştır. Usul ve Esaslar’da yapılan güncelleme doğrultusunda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, “1/1/2022 tarihine kadar ulusal ölçekli merkezi depozito yönetim sisteminin hayata geçirilmesi ile birlikte yeniden/tekrar kullanılabilir depozitolu ambalajların üzerinde;
- Sisteme özgü standart “Depozitoludur” ibaresi bulundurulacak,
- Sisteme özgü ulusal ölçekli EAN–GTIN kodu kullanılması ve satış belgelerinde “Depozito bedeli”nin ürün fiyatından ayrı gösterilmesi sağlanacaktır. Ayrıca, depozitolu ambalajları piyasaya süren işletmeler tarafından sistemin sürdürülebilirliğinin korunması için Bakanlıkça belirlenecek miktarda teminat gösterilecektir.”
şeklinde açıklama yapmış olup, işbu Usul ve Esaslardan daha önce yürürlükte olmayıp 01.01.2022 tarihi itibari ile yürürlüğe girecek maddeleri ise aşağıdaki gibidir:
“Madde 5
(18) Satış noktalarında, depozito uygulamasına tabi ambalajlı ürünlerin satışında depozito bedellerinin satış belgelerinde gösterilmesi zorunludur. Depozito bedelleri katma değer vergisi dâhil olarak belirlenir ve ilgili belgelerde gösterilir.”
“Madde 8
Piyasaya sürenler,
c) Depozito uygulamasına başlamadan önce, uygulayacakları depozito sisteminin öngörülen mali boyutunu ve bu doğrultuda belirlenen teminatı depozito uygulama planında göstermekle… yükümlüdür.”
“Madde 9
Satış noktaları, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği ve Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik kapsamında olan yükümlülükleri saklı kalmak koşuluyla:
c) Depozito uygulamasına tabi olan ambalajlı ürünlerin depozito bedellerini satış belgelerinde göstermekle, iade alınan depozitolu ambalajlar için de geri alım belgelerini hazırlamakla… yükümlüdür.”
“Madde 11
Taşıma/nakliye ambalajları hariç olmak üzere ambalajlara uygulanacak depozito sisteminde bu Usul ve Esasların 10 uncu maddesinde yer alan hükümlere ilave olarak aşağıdaki şartlar sağlanır;
a) Piyasa sürenlerce depozito sistemine tabi tutulan ambalajların üzerinde veya etiketlerinde açıkça görünür, okunaklı ve kolay silinmeyen/bozulmayan “Depozitoludur” ibaresi bulundurulur.
b) Depozitolu olarak piyasaya arz edilen ambalajlarda piyasaya süren tarafından bu sisteme özgü ulusal EAN -GTIN kodu kullanılır.
ç) Depozito sistemine dahil edilen yeniden/tekrar kullanılabilir ambalajlar için alınacak ambalaj depozito bedeli satış/teslim belgelerinde ayrı olarak gösterilir.
d) Ambalajlara uygulanacak olan depozito bedeli ürün fiyatından ayrı gösterilmek kaydı ile ambalajlı ürünün satış/teslim belgesinde gösterilir. Ambalajların iade aşamasında da aynı süreç tekrar edilir.
f) Satış noktaları ve bayiler tarafından tüketicilere ve/veya kullanıcılara yapılan satışlarda ambalajın depozito bedeli tüketicilere ve/veya kullanıcılara satış belgelerinde gösterilmek sureti ile yansıtılır. Ancak, özel pazarlama alanlarında tüketicilere ve/veya kullanıcılara yapılan teslim/satış/devirlerde tüketicilere ve/veya kullanıcılara depozito bedeli yansıtılması şartı aranmaz.
h) Depozito uygulamasına tabi tutulmuş bir ambalajın üzerinde veya etiketinde “Depozitoludur” ifadesi bulunmuyor ve/veya silinmiş yırtılmış ise, bu ambalajlar için bu Usul ve Esaslar kapsamında depozito bedeli uygulanması veya iadesi gerçekleştirilmez.”
Öte yandan Yönetmelik ve Usul ve Esaslarda ve ilgili Yönetmelikliklerde “piyasaya süren” ve “satış noktaları” bakımından farklı düzenlemeler ve yükümlülükler bulunmakta olup,
Piyasaya süren, Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nde; “27/11/2014 tarihli ve 29188 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği kapsamındaki mesafeli sözleşmeler ile elektronik ortam üzerinden yapılan teslimler de dâhil olmak üzere, piyasaya arz yöntemine bağlı olmaksızın, bir ürünü bu Yönetmelik kapsamındaki ambalajlar ile paketleyen/dolduran, gerçek veya tüzel kişiyi, üretici/doldurucu tarafından doğrudan piyasaya arz edilmemesi/sürülmemesi durumunda ise ambalajın üzerinde adını ve/veya ticari markasını kullanan gerçek veya tüzel kişiyi, üreticinin Türkiye dışında olması halinde, üretici tarafından yetkilendirilen temsilciyi ve/veya ithalatçıyı” şeklinde,
Satış noktası ise, Yeniden/Tekrar Kullanılabilir Ambalajlar İçin Depozito Sistemi Uygulamalarına İlişkin Usul ve Esaslar’da; “Toptan ve/veya perakende olarak mal veya ürünlerin alışverişinin yapıldığı mağaza, market ve benzeri satış yerleri” şeklinde tanımlanmıştır.
Bu kapsamda bazı ürünler bakımından Yönetmelikteki tanıma göre “piyasaya süren” kapsamında kalınıyor ise piyasaya süren bakımından düzenlemeler ve yükümlülükler esas alınmalıdır.
Özetle; insani tüketim amaçlı içeceklerin piyasaya sürülmesinde kullanılan cam, polietilen teraftalat (PET) türünde plastik ve alüminyum türünde metal malzemeden yapılmış olan tek kullanımlık satış ambalajları öncelikli olmak üzere Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği kapsamında piyasaya sürülecek ambalajlar için 1/1/2022 tarihinden itibaren depozito yönetim sistemine katılım zorunluluğu getirilmiş olup, depozito uygulamalarına yönelik Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara aykırı olarak hareket edilmesi halinde 2872 saylı Çevre Kanunu’nun Ek 17. Maddesinde belirtilen aşağıdaki cezai yaptırımlar ve sair yaptırımlar uygulanabilecektir.
“Ek 11 inci ve ek 12 nci maddelerde tanımlı depozito uygulamalarına yönelik Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara aykırı olarak;
1) Depozitoya tabi ürünleri piyasaya sürenlere 20.000 Türk lirası (20.000 TL), satış noktaları dâhil depozitolu ürünleri kullanıcılara/tüketicilere sunanlara ise faaliyet alanının her metrekaresi için 15,16 Türk lirası (15,16 TL),
2) Depozito uygulaması toplama sistemine katılım sağlama yükümlülüğünü ve şartlarını yerine getirmeyen satış noktalarına satış alanının her metrekaresi için 100 Türk lirası (100 TL),
idari para cezası verilir.
*İşbu bilgi notu içerisinde yer alan değerlendirmeler hukuki tavsiye niteliği teşkil etmemekte ve yasal mevzuatta yapılacak değişiklikler kapsamında güncel hali yansıtmayabilecek olup, bu değerlendirmelerden ötürü herhangi bir şekilde Taşkın & Şimşek Avukatlık Ofisi’ne sorumluluk yükletilmesi mümkün değildir. Bu bilgi notunun kapsamındaki soru ve sorunlarınız bakımından hukuki danışman görüşü alınması tavsiye edilir.
