10.01.2015 tarihli ve 29232 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’nde (“Yönetmelik”) değişiklik yapılmasını öngören Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik (“Değişiklik Yönetmeliği”) 01.02.2022 tarihli ve 31737 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. İlgili Değişiklik Yönetmeliği 01.03.2022 tarihinde yürürlüğe girecektir.
Değişikliğe Dair Yönetmelik ile Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği dahilinde yapılan değişiklikler özetle şu şekildedir:
Ticari reklamlara ilişkin temel ilkelerin yer aldığı 5. maddede; reklamlarda hastaların tedavi öncesi ve sonrasına ait ifade ya da görüntüler bulunamayacağına ilişkin bent yürürlükten kaldırılmıştır.
KİŞİSELLEŞTİRİLMİŞ FİYAT:
Yönetmelik’in 13. Maddesine eklenen fıkra ile kişiselleştirilmiş fiyat kavramı getirilmiştir. Kişisel fiyat kavramı “bir mal veya hizmete ilişkin olarak tüketicinin satın alma davranışı ve diğer kişisel verileri analiz edilerek sunulan fiyat” şeklinde tanımlanmıştır.
Bu kapsamda bir mal veya hizmete ilişkin olarak tüketicinin satın alma davranışı ve diğer kişisel verileri analiz edilerek tüketicilere farklı fiyat sunulabileceği ancak bu hususa ilişkin bilgi ile o mal veya hizmet ile ilgili olarak satıcı veya sağlayıcı tarafından belirlenen güncel satış fiyatına ve kişiselleştirilmiş fiyata aynı alanda yer verilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.
Bu suretle “sana özel %… indirim” reklamlarının aydınlatılması amaçlanmıştır.
İNDİRİMLİ FİYAT DÜZENLEMELERİ:
Yönetmelik’in “indirimli satış reklamları” başlıklı 14’üncü maddesinin 1’inci fıkrasına “reklamlarda;” ibaresinden sonra gelmek üzere “indirimden önceki fiyat” ibaresi eklenmiştir.
İndirim yapıldığını gösteren reklamlarda indirimden önceki fiyatın ne olduğunun belirtilmesi zorunluluğu getirilmiştir. İndirimden önceki satış fiyatının tespitinde indirimin uygulandığı tarihten önceki otuz gün içinde uygulanan en düşük fiyatın esas alınacağı belirtilmiştir.
Meyve ve sebze gibi çabuk bozulabilen mallar bakımından istisna getirilerek bu türdeki mallar için otuz gün içindeki en düşük fiyatın değil indirimli fiyattan bir önceki fiyatın esas alınacağı düzenlenmiştir.
İspat külfetine yönelik 14. maddenin dördüncü fıkrası yürürlükten kaldırılmış ve üçüncü fıkranın devamına eklenen ibare ile indirim miktarının hesaplamasının değişikliğe uygun şekilde yapıldığına dair ispat külfetinin reklam verene ait olduğu vurgulanmıştır.
FİNANSAL HİZMETLERE İLİŞKİN REKLAMLARDA YER ALMASI GEREKEN UNSURLAR:
Bir mal veya hizmetin bağlı kredi ile satışa sunulduğunun belirtildiği reklamlarda;
- kredinin vadesine,
- faiz oranına,
- tüketiciye toplam maliyetinin aylık ve yıllık yüzde değerine,
- geri ödeme koşullarına,
reklamın yayınlandığı alanda ya da bir bağlantı veya uyarı işareti ile tüketicilerin yönlendirilerek ayrıntılı bilgi alabileceği bir internet sitesinde veya açılır ekranda yer verilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
REKLAMA İLİŞKİN ÖZEL DÜZENLEMESİ BULUNAN MAL VEYA HİZMETLER:
Reklama ilişkin kendi özel düzenlemesi bulunan mal veya hizmetlerin reklamlarının, ilgili mevzuatında yer alan reklam ve tanıtımla ilgili diğer hükümlere de uygun olması gerektiğini öngören Yönetmelik’in 26. maddesi kapsamına “biyosidal ürünler” (koruyucu, dezenfektan, anti bakteriyel, anti fungal ve buna benzer şekilde mikroorganizmaları etkisiz kılarak zararlarını engelleme iddiası olan ürünler) de eklenmiştir.
SIRALAMA UYGULAMALARI:
İnternet ortamında satışa sunulan bir mal veya hizmetin fiyat, nitelik ve benzeri hususlarında karşılaştırma yapılarak sıralama yapılması durumunda, sıralamanın hangi ölçütler dikkate alınarak oluşturulduğuna ilişkin bilgiye aynı alanda ya da bir bağlantı veya uyarı işareti ile tüketicilerin yönlendirilerek ayrıntılı bilgi alabileceği açılır ekranda kolayca görünebilecek şekilde yer verilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
Ayrıca reklam veya sponsorluk ve benzeri anlaşmalara dayanılarak gösterilen sıralama sonuçlarında “reklam” ibaresine yer verilmesi zorunluluğu getirilmiştir.
TÜKETİCİ DEĞERLENDİRMELERİ:
İnternet ortamında, satıcı ve sağlayıcılar ya da bunlar adına mesafeli sözleşme kurulmasına aracılık eden aracı hizmet sağlayıcıları tarafından, tüketicilerin bir mal veya hizmete ya da satıcı veya sağlayıcılara ilişkin değerlendirme yapmasına imkân sağlanması durumunda; (örn. ürünlerin yorumlanması için oluşturulan alanlar) bu değerlendirmelerin sadece ilgili mal veya hizmeti satın alanlar tarafından yapılabileceği hüküm altına alınmıştır.
Bu değerlendirmelerin yayınlanmasına ilişkin esas ve kurallara değerlendirmelerin yayınlandığı alanda ya da bir bağlantı veya uyarı işareti ile tüketicilerin yönlendirildiği açılır ekranda yer verilmesi gerekmektedir.
Yapılan düzenlemeye göre;
- Tüketici değerlendirmeleri, gerekli incelemeler yapıldıktan sonra olumlu ya da olumsuz ayrımı yapılmaksızın en az “bir yıl süre” ile yayınlanmalıdır.
- Değerlendirmeler herhangi bir yönlendirme yapılmadan tarih, değerlendirme notu, satıcı veya sağlayıcıya göre sıralanma gibi objektif bir ölçüte göre yayınlanmalıdır.
- Belirlenen esas ve kurallar çerçevesinde yayınlanmasına izin verilmeyen tüketici değerlendirmelerine ilişkin hususlar değerlendirmeyi yapan tüketiciye derhal bildirmelidir.
- İlgili mevzuatına aykırı sağlık beyanı içeren tüketici değerlendirmelerinin yayınlanamayacağı belirtilmiştir. (Örn; “Covid başlangıcından beri şu takviye gıdayı kullandığım için hiç hastalanmadım” vs.)
- Bir mal veya hizmetin satışını artırmak amacıyla doğru olmayan değerlendirmelerin yapılmasına ya da mal veya hizmeti onaylayan ifadelerin kullanılmasına yönelik gerçek veya tüzel kişiyle anlaşma yapılamayacağı ya da hizmet satın alınamayacağı da hüküm altına alınmıştır.
TÜKETİCİ ŞİKÂYETLERİNİN YAYINLANMASI:
Şikâyet platformları (asıl faaliyet alanı internet ortamında tüketici şikâyetlerinin yayınlanmasına imkân sağlamak olan platformlar), hakkında değerlendirme yapılan satıcı veya sağlayıcılara değerlendirmenin yayınlanmasından önce açıklama yapma veya cevap verme hakkını kullanabilmeleri için en az yetmiş iki saat süre tanınacaktır.
72 saat dolmadan önce şikâyete ilişkin değerlendirme yayınlanmaz. Ayrıca bu değerlendirmenin gerçeği yansıtmadığının anlaşılması halinde de değerlendirme yayınlanmaz.
Şikâyet platformları, satıcı ve sağlayıcılar hakkında cevap verme hakkının kullanımı için herhangi bir üyelik, ücret alma vb. uygulamalara başvuramaz.
ALDATICI TİCARİ UYGULAMALAR:
Yönetmelik’in “Haksız Ticari Uygulama Olarak Kabul Edilen Örnek Uygulamalar” başlıklı ekinde yer alan “Aldatıcı Ticari Uygulamalar” başlıklı bölümündeki 19. Bendi yürürlükten kaldırılarak girdi maliyeti ve döviz kuru artışı gibi fiyat değişimlerinden etkilenmemesine rağmen bu durumlardan etkileniyormuş gibi hareket ederek tüketiciye sunulan mal veya hizmetin satış fiyatında haklı bir gerekçe olmaksızın artış yapmak aldatıcı bir ticari uygulama olarak sayılmaktan çıkarılmıştır.
Satın alma sürecini otomatikleştiren bir yazılım kullanmak suretiyle spor, tiyatro, söyleşi gibi etkinlik biletlerini, belirlenen limitlerin dışında satın alarak tüketicilere yeniden veya daha yüksek fiyatla satışa sunmak aldatıcı ticari uygulama olarak düzenlenmiştir.
Ayrıca dark pattern olarak bilinen tuzak uygulamalar “internet ortamında bir mal veya hizmete ilişkin yönlendirici ara yüz tasarımları, seçenekler ya da ifadeler gibi araçlarla tüketicilerin karar verme veya seçim yapma iradesini olumsuz etkileyen ya da normal şartlar altında vereceği kararda satıcı veya sağlayıcı lehine değişikliklere yol açmayı hedefleyen yöntemler” kullanmak da aldatıcı ticari uygulamalar kapsamına dâhil edilmiştir.
Tüketiciyi Korumaya Yönelik Kılavuzlar: Yönetmelik’e eklenen “kılavuzların hazırlanması” başlıklı ek madde 1 ile Reklam Kurulu tarafından ticari reklam ve haksız ticari uygulamalara karşı tüketiciyi korumaya yönelik kılavuzların hazırlanarak Bakanlık’ın internet sitesinde yayınlanacağı ve yayınlanan kılavuz hükümlerinin bu Yönetmelik ile birlikte uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.