7223 Sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu ile Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Çerçeve Yönetmelik hükümleri baz alınarak hazırlanan Ticaret Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 09/02/2022 tarihli ve 31745 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanarak yürürlüğe girdi ve bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesiyle beraber 1/4/2020 tarihli ve 31086 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ticaret Bakanlığı Piyasa Gözetimi Ve Denetimi Yönetmeliği yürürlükten kalktı.

Ticaret Bakanlığının (“Bakanlık”) sorumluluğunda bulunan tüketici ürünlerinin güvenli ve ilgili teknik düzenlemelere uygun olmasını sağlamak üzere yürütülecek piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerine ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla çıkartılan Yönetmelik, Bakanlığın sorumluluğunda bulunan tüketici ürünlerinin piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerine ilişkin usul ve esaslar, alınacak önlemler ile yükümlülükleri kapsamaktadır.

Yönetmelikte, piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin elektronik ticareti de kapsayacak şekilde genişletilerek ele alınması, bölge müdürlüklerinin görevleri, ürünlerin geri çağırılması, gönüllü geri çağırma faaliyetleri, risk değerlendirmesi, risk değerlendirme komisyonunun oluşumu ile uygunsuzluk halinde uygulanacak idari yaptırımlar ve diğer önlemlere ilişkin hükümler belirlenerek, ürünlerin izlenebilirliği ve iş birliğine ilişkin düzenlemeler yer almıştır.

Yönetmelik kapsamında getirilen yeni düzenlemeler aşağıdaki gibidir; 

• Yönetmelikte iktisadi işletmeci (“imalatçı, yetkili temsilci, ithalatçı, dağıtıcı veya ilgili teknik düzenleme kapsamında ürünlerin imalatına, piyasada bulundurulmasına veya hizmete sunulmasına ilişkin sorumluluğu olan diğer gerçek veya tüzel kişi”) terimine yer verilerek mülga Yönetmelik’ten farklı olarak sorumluluk hükümlerinin sadece dağıtıcı ve üretici bakımından değil ürünlerin imalatına, piyasada bulundurulmasına veya hizmete sunulmasına ilişkin sorumluluğu olan tüm gerçek veya tüzel kişiler bakımından uygulama alanı bulması hedeflenmiştir.
• Mülga Yönetmelik’ten farklı olarak “güvensiz ürün” terimi yerine “uygunsuzluk” terimi kullanılmış olup ürünün ilgili teknik düzenlemeye veya genel ürün güvenliği mevzuatına uygun olmama hali şeklinde tanımlanmıştır.
• Yönetmeliğe göre, bir ürünün kural olarak güvenli ürün olarak kabul edilebilmesi için teknik düzenlemelerin insan sağlığı ve güvenliği ile ilgili hükümlerine uygun olması ya da böyle bir düzenlemenin bulunmadığı veya buna ilişkin hükümler içermediği durumlarda, Genel Ürün Güvenliği Yönetmeliği’ne göre değerlendirme yapılması gerekir.
• Bakanlık, sorumlu olduğu ürünlere ilişkin piyasa gözetimi ve denetimi yapma, denetim sonuçlarına göre önlem alma, ve idari yaptırım uygulama yetkisini haiz olup bu yetkilerini orantılılık ilkesi çerçevesinde kullanacaktır.
• Bakanlık, sorumlu olduğu ürünlerin piyasa gözetimi ve denetimini, denetim planının yanı sıra resen, ihbar veya şikâyet üzerine yapacak olup, piyasa gözetimi ve denetimi sırasında düzenlenecek tutanağın şekil ve içeriği Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü’nce belirlenecektir.
• Satış veya kiralama amacıyla yazılı basın, radyo, televizyon, internet ve benzeri iletişim araçlarında reklam ve ilanları yer alan ürünler, piyasaya arz edilmiş kabul edilecektir.
• Denetim, Gümrük ve Dış Ticaret Bölge müdürlüğü tarafından ürünlerin bedelli veya bedelsiz olarak piyasaya arz edildiği, piyasada bulundurulduğu veya hizmete sunulduğu depo, nakil aracı, iş yeri ve üretim tesisi de dâhil olmak üzere gerekli görülen her yerde yapılacaktır.
• Piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri sırasında iktisadi işletmeci tarafından 26/5/2021 tarihli ve 4022 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe konulan Uygunluk Değerlendirme Kuruluşları ve Onaylanmış Kuruluşlar Yönetmeliği çerçevesinde akredite edilmiş bir uygunluk değerlendirme kuruluşundan alınmış uygunluğu gösteren belgeler ile test raporlarının sunulması halinde, Bakanlık bu belge ve raporları dikkate alacaktır. Türkiye’de veya karşılıklılık ilkesi saklı kalmak kaydıyla Avrupa Birliği üyesi bir ülkede yerleşik bir uygunluk değerlendirme kuruluşunca verilmiş belgeler ve test raporları, kuruluşun yeterliliğine ilişkin gerekçelerle reddedilemeyecektir.
• Denetim sonunda üründe bir uygunsuzluk tespit edilmemesi, iktisadi işletmecinin Kanun kapsamındaki ürüne yönelik sorumluluğunu ortadan kaldırmayacaktır.
• Denetim sırasında denetmenin, ürünlerden numune almasına gerek gördüğü hallerde numune alınması fiilen mümkün olmayan haller hariç, iktisadi işletmeciden bedeli ödenmeden üç takım numune alabilecektir. Test veya muayene sonucunda ürünün uygun olduğunun tespiti halinde bunlara ilişkin giderler Bakanlık tarafından, aksi halde ise iktisadi işletmeci tarafından karşılanacaktır.
• Yönetmelikle getirilen önemli yeniliklerden biri olarak Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğü’ne denetlenen ürünlerin taşıdığı riski değerlendirmek, uygun olup olmadığını ve uygunsuzluk halinde uygulanacak idari yaptırımı belirlemek amacıyla “Risk Değerlendirme Komisyonları” oluşturma yükümlülüğü getirilmiştir.
• Risk değerlendirmesi yapılırken ilgili teknik mevzuat veya Genel Ürün Güvenliği Yönetmeliğinin risk değerlendirmesine ilişkin hükümleri dikkate alınacak olmakla birlikte, Genel Müdürlükçe hazırlanan rehberler veya söz konusu mevzuatın Avrupa Birliği uygulamalarına ilişkin güncel karar, rehber veya raporlar da değerlendirilecektir.
• Bölge müdürlüğü tarafından test, muayene veya inceleme sonucunda ürünün risk taşıdığı veya ilgili teknik düzenlemelere veya Genel Ürün Güvenliği Yönetmeliğine aykırılık teşkil ettiği kanaatiyle, ürünün ciddi risk taşıdığı durumlar hariç olmak üzere, savunma yapılabilmesi için ilgili iktisadi işletmeciye on iş günü süre verilecektir. Böylelikle Mülga Yönetmelik’ten farklı olarak uygunluk denetimi sırasında iktisadi işletmeciye savunma imkânı tanınmıştır.
• İktisadi işletmecinin savunması dikkate alınarak risk değerlendirme komisyonu tarafından ürünün uygunluğu değerlendirilecek ve komisyon tarafından ürünün uygunsuzluğuna karar verilmesi halinde belirlenen idari yaptırımlar bölge müdürlüğü tarafından uygulanacaktır.
• Bölge müdürlüğü risk değerlendirmesi sonucu alınan kararı, dayandığı gerekçeleri, varsa çözüm önerilerini, yasal itiraz yollarını ve süre sınırlarını da belirterek iktisadi işletmeciye tebliğ ederek düzeltici önlem planını sunabilmesi için iktisadi işletmeciye on beş iş günü süre verecektir. İktisadi işletmeci tarafından sunulan plan gerektiğinde değişiklik yapılarak bölge müdürlüğü tarafından onaylanabileceği gibi uygunsuzluğun ortadan kaldırılması için iktisadi işletmeciye tebliğ edildiği tarihten itibaren geçerli olmak üzere uygunsuzluğun niteliği, ürünün özelliği ve piyasadaki yaygınlığı değerlendirilerek altı ayı geçmemek üzere süre de verilebilecektir. Verilen süre sonunda uygunsuzluğun mücbir sebeplerin varlığı nedeniyle giderilemediğinin kanıtlanması halinde altı ayı geçmemek üzere ek süre verilecek ve sürelerin takibi ile planının gereklerinin yerine getirilip getirilmediğinin kontrolü bölge müdürlüğü tarafından yapılacaktır. Bu kapsamda uygun hale getirildiği kanıtlanan ürünler bölge müdürlüğü tarafından tutanakla kayıt altına alınarak tekrar piyasaya arz edilebilecektir.
• Risk değerlendirme komisyonu tarafından belirlenen ve iktisadi işletmeci tarafından yerine getirilecek düzeltici önlemler;
  
  • İlgili teknik düzenlemede belirtilen şekilde uygunsuzluğu ortadan kaldırmak da dahil olmak üzere, ürünün uygun hale getirilmesini veya ürünün bir risk oluşturmamasını sağlamak,
  • Ürünün piyasada bulunmasını önlemek,
  • Ürünü derhal piyasadan çekmek veya geri çağırmak, kamuoyunu riske karşı uyarmak,
  • Ürünü imha etmek veya kullanılamaz hale getirmek,
  • Ürünün taşıyabileceği risklere ilişkin ürüne uygun, açık, kolayca anlaşılabilir Türkçe uyarılar eklemek,
  • Ürünün piyasada bulunabilmesi için önkoşul koymak,
  • Risk altındaki tüketicileri derhal ve uygun bir biçimde uyarmak şeklinde sıralanmıştır.

• İnsan sağlığı veya güvenliğinin korunmasına ilişkin acil müdahale gereken ciddi riskin bulunduğu durumlarda ilgili bölge müdürlüğünce Genel Müdürlüğe bildirim yapılarak ve iktisadi işletmecinin savunması talep edilmeksizin idari yaptırıma ilişkin karar alınabilecek ve alınan karar, iktisadi işletmecinin sonradan sunacağı savunma ile diğer bilgi ve belgeler kapsamında risk değerlendirme komisyonunca tekrar değerlendirilecektir.
• İktisadi işletmeci tarafından gerekli önlemlerin zamanında hiç veya yetersiz şekilde alınması, ürünün ciddi risk taşıdığının tespit edilmesi ve ciddi riski ortadan kaldıracak başka bir yöntemin bulunmaması halinde bölge müdürlüğü, ciddi risk taşıyan ürünlerin piyasadan çekilmesini, geri çağrılmasını veya piyasada bulunmasının yasaklanmasını sağlayacaktır.
• Bölge müdürlüğü, bir ürünün ciddi risk taşıdığına dair belirtilerin bulunması halinde, ürünün kontrolü yapılıncaya kadar piyasaya arzının ve piyasada bulundurulmasının geçici olarak durdurulması kararını Genel Müdürlüğe bildirdikten sonra bu kararı iktisadi işletmeciye derhal tebliğ edecek ve üründen kaynaklanabilecek muhtemel risklerin önlenmesi amacıyla iktisadi işletmeci, dağıtıcıları durumdan haberdar ederek risk altındaki grupları bilgilendirecektir.
• Ürünün piyasaya arzının ve piyasada bulundurulmasının geçici durdurulmasına ilişkin süre dört günden fazla olamayacak ancak, ürünün test edilmesi, gerekli değerlendirme ve kontrollerinin yapılması veya üçüncü fıkrada belirtilen bilgilerin sunulması için teknik gerekçelerle daha fazla süreye ihtiyaç duyulması halinde bu süre uzatılabilecektir.
• Kontrol sonucunda güvenli olduğu anlaşılan ürünler hakkındaki geçici durdurma kararı kendiliğinden kalkacak olup güvenli olmayan ürünler hakkında alınan ürünün piyasaya arzının ve piyasada bulundurulmasının geçici durdurulması kararı, idari yaptırım kararı alınıncaya kadar geçerliliğini sürdürecektir.
• İktisadi işletmeci risk taşıyan ürünlerle ilgili olarak bölge müdürlüğünün kararı üzerine veya kendiliğinden gerekli önlemleri alacak olup, bu riskler ve önlemler hakkındaki bilgileri Yönetmelik’te belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde duyuracaktır.
• Alınan önlemlerin riskin ortadan kaldırılmasında yetersiz kalması durumunda iktisadi işletmeci, kendiliğinden veya bölge müdürlüğünün talebi üzerine ürünü geri çağırabilecektir.
• İşletmeci ürünü teslim edenlere; ürünün geri çağrılmasına yol açan sorunun giderilmesi, ürünün teslim tarihindeki perakende satış değerinin ödenmesi, ürünün, teknik düzenlemesine uygun, güvenli ve eş değer bir ürünle değiştirilmesi seçeneklerinden en az birini sunacaktır.
• Ürünün geri çağrılmasıyla ilgili tüm masraflar ürünü geri çağıran iktisadi işletmeci tarafından üstlenilecek olup, işletmeci, ürünün zamanında, kolaylıkla ve ek bir maliyet oluşturmayacak şekilde teslim edilebilmesi için gerekli koşulları sağlamak zorunda olacaktır.
• İktisadi işletmeci piyasaya arz ettiği veya piyasada bulundurduğu bir ürünün uygun olmadığını Bakanlığın denetiminden önce tespit etmesi halinde, bu ürüne yönelik gönüllü önlem faaliyetinde bulunabilecektir.

Gönüllü önlem faaliyeti, uygunsuzluğun giderilmesi ve riskin ortadan kaldırılması için ürünün piyasaya arzının durdurulması, piyasada bulundurulmasının önlenmesi, piyasadan çekilmesi, geri çağrılması, dağıtıcıların bu önlemden haberdar olmaları, ürünün taşıdığı riskler hakkında tüketicilerin uyarılması da dâhil olmak üzere gerekli tedbirlerin tamamını kapsar.

• Bölge müdürlüğü gönüllü önlem faaliyetlerinin gerçekleştirilebilmesi için iktisadi işletmecinin talebi, ürünün taşıdığı risk ve piyasa yaygınlığı gibi hususları değerlendirerek altı ayı geçmemek üzere süre verecek, mücbir sebeplerin varlığının kanıtlandığı durumlarda altı ayı geçmemek üzere ek süre verecektir.
• Gönüllü önlem faaliyeti kapsamında yükümlülüklerini yerine getirdiği ve uygunsuzluğu tamamen giderdiği değerlendirilen iktisadi işletmeci için Kanunda düzenlenen idari yaptırımlar uygulanmayacaktır.
• Piyasa gözetimi ve denetimi faaliyeti sırasında Genel Müdürlük veya bölge müdürlüğünce yapılan yazışmalar, ihbar ve şikâyetler ile denetimlerde temin edilen kişisel veriler ile ticari sır niteliğindeki veya fikri ve sınai mülkiyet hakkına ilişkin bilgiler gizli tutulacak ancak mevzuatın ve insan sağlığı ve güvenliğinin gerektirdiği hallerde yapılan duyurular bu kapsamda sayılmayacaktır.
• Bu Yönetmelik kapsamında;
  • Ürünü kendi isim veya ticari markası altında piyasaya arz etmesi, piyasada bulundurması; ürünü teknik düzenlemesine veya Genel Ürün Güvenliği Yönetmeliğine uygunluğunu etkileyecek şekilde değiştiren ithalatçı veya dağıtıcı,
  • Ürünün imalatçısı, yetkili temsilcisi veya ithalatçısının tespit edilemediği durumlarda, yapılan bildirimin kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren on iş günü içinde imalatçı, yetkili temsilci veya ithalatçısının isim ve irtibat bilgilerini, bu bilgilere sahip değil ise tedarik zincirinde yer alan bir önceki iktisadi işletmecinin isim ve irtibat bilgilerini bildirmeyen dağıtıcı imalatçı olarak kabul edilecek ve imalatçının yükümlülüklerine tabi olacaktır.
• Bir ürünü elektronik ortamda piyasaya arz eden veya bulunduran, başkasına ait iktisadi ve ticari faaliyetlerin yapılmasına elektronik ticaret ortamını sağlayan aracı hizmet sağlayıcıları ile radyo ve televizyon gibi medya hizmet sağlayıcıları da dahil olmak üzere  iktisadi işletmeci, tedarik zincirinde yer alan bir önceki ve varsa bir sonraki iktisadi işletmecinin ismi, ticaret unvanı veya markası ve irtibat bilgileri ile ürünün takibini kolaylaştıracak diğer bilgilerin kaydını düzenli bir şekilde tutacak ve ürünü piyasaya arz ettiği veya piyasada bulundurmaya başladığı tarihten itibaren en az on yıl boyunca muhafaza eder ve talep edilmesi halinde Bakanlığa sunacaktır. Mülga Yönetmelikte de yer aldığı üzere izlenebilirliğin sağlanması adına imalatçı veya ithalatçı, ürünlerin üzerinde, ürünün boyut ve doğasının buna elverişli olmadığı durumlarda ürünün ambalajında, parselinde, kolisinde veya ürüne eşlik eden bir belgede seri, model, parti numarası, lot veya ürünün ayırt edilmesini sağlayacak bilgilere yer verecektir.
• İktisadi işletmeci, piyasaya arz ettiği veya piyasada bulundurduğu ürünlerin taşıdığı risklerin azaltılması veya ortadan kaldırılması amacıyla yürüttüğü faaliyetlerde, Bakanlıkla işbirliği yapacaktır. Aracı hizmet sağlayıcı da kendi hizmeti aracılığıyla elektronik ortamda piyasaya arz edilen veya piyasada bulundurulan bir ürünün taşıdığı risklerin ortadan kaldırılması veya bu mümkün değil ise azaltılması amacıyla yürütülen bir işlemin kolaylaştırılması için Bakanlıkla işbirliği yapacaktır.